محمد نصیری
بنیانگذار انجمن تخصصی فناوری اطلاعات ایران ، هکر کلاه خاکستری ، کارشناس امنیت اطلاعات و ارتباطات

SCADA چیست؟ آشنایی با سرویس کنترل و نظارت اسکادا در امنیت

اسکادا یا SCADA چیست؟ اگر اهل فیلم دیدن باشید به ویژه فیلم های هالیوودی و مخصوصا فیلم هایی که در آن دنیا در خطر است و همیشه هم این آمریکا است که دنیا را نجات می دهد حتما به این مورد برخورد کرده اید که یک اتاق فرماندهی وجود دارد که چند صد مانیتور و چندین نفر پرسنل در آنجا وجود دارند که دائما در حال نگاه کردن و گزارش دادن در خصوص اتفاق هایی هستند که توسط این مانیتورها ارائه می شود و البته برخی اوقات صداهای بلندی نیز به عنوان هشدار و اخطار از این سیستم ها خارج می شود .

دوره های شبکه، برنامه نویسی، مجازی سازی، امنیت، نفوذ و ... با برترین های ایران
سرفصل های این مطلب
  1. SCADA چیست ؟

برای مثال می گوید که نیروگاه اتمی شهر لاس وگاس دچار حریق شده است و بلافاصله قسمت های حیاتی آن که باعث انفجارهای بیشتر می شوند از همان محل نظارت خاموش می شوند و از راه دور کنترل می شوند ! این نوع نظارت و این چیزی که در همین فیلم ها مشاهده می کنید در واقع همان SCADA ای است که امروز می خواهیم در مورد آن صحبت کنیم ، یک سیستم نظارتی و پایشی و البته کنترلی بسیار مدرن و پیشرفته که می تواند حیاتی ترین مراکز یک کشور را ضمن نظارت ، کنترل نیز بکند.


اسکادا چیست

SCADA چیست ؟

SCADA مخفف کلمه های Supervisory Control And Data Acquisition به معنی کنترل و نظارت و جمع آوری داده می باشد. به زبان ساده تر و در مثالی ساده تر شما اگر با سیستم ها و نرم افزارهای مانیتورینگ و نظارت بر شبکه های کامپیوتری کار کرده باشید احتمالا می دانید که این نرم افزارها یک سری Agent یا نرم افزار کوچک بر روی سرورها و تجهیزات شما نصب می کنند و از آنها دائما در حال کسب اطلاعات هستند و آنها را درون گزارش های نرم افزار مانیتورینگ به صورت گراف و ... نمایش می دهند و در صورت بروز مشکل به شما هشدار می دهند. حالا تصور کنید که ما برای کنترل داشتن و نظارت و پایش در سطح یک کشور یا یک سازمان بسیار بزرگ با تجهیزات و سامانه های صنعتی بسیار حجیم نیاز به راه اندازی مانیتورینگ و نظارت داریم تا از بروز خطرات بسیار بد قبل از اتفاق افتادن جلوگیری کنیم ، اینجاست که ما از سامانه نظارت و مانیتورینگ صنعتی با عنوان اسکادا استفاده می کنیم.

به زبان ساده تر SCADA یک سامانه مانیتورینگ و البته کنترلی می باشد که برای صنایع بسیار بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد. همانطور که در قالب نرم افزارهای مانیتورینگ شبکه داده ها ابتدا جمع آوری شده و برای یک سرور مانیتورینگ ارسال می شوند و پس از انجام پردازش ها و خروجی گرفت ها تشخیص داده می شود که یک خطر به وجود آمده است و باید هشدار داده شود در SCADA نیز تقریبا چنین حالتی وجود دارد ، یعنی دستگاه ها و تجهیزات صنعتی برای یک مرکز داده اطلاعات را جمع آوری و ارسال می کنند و در آنجا داده ها پردازش و خروچی در قالب گزارش ها و یا هشدارها ارائه می شوند. نکته مهم تفاوت بین نرم افزارهای مانیتورینگ شبکه و سامانه پیشرفته ای مثل SCADA بحث کنترلی آنها است زیرا در SCADA شما توان کنترلی نیز دارید اما در نرم افزارهای مانیتورینگ شما صرفا نظاره گر و هشدار دهنده هستید.

SCADA را همیشه در مقیاس های بسیار بزرگ باید تصور کرد ، سامانه ای که می تواند تجهیزات و صنایع شما را از صدها کیلومتر دورتر کنترل و نظارت کند و بر اساس داده های تجزیه و تحلیل شده خودش از بروز تهدیدات جلوگیری کند. SCADA یک سامانه متمرکز است و همانطور که گفتیم یک اتاق نظارت دارد که همه سیستم های نظارتی مرتبط با آن بصورت یکپارچه در آن جمع شده اند ، SCADA توانایی تصمیم گیری خودکار نیز بر اساس داده ها را دارد برای مثال اگر در محل یک پالایشگاه نفتی آتشسوزی در کوره رخ بدهد و سیستم SCADA در آن پیاده سازی شده باشد ، سامانه بصورت خودکار می تواند فرمان ایزوله کردن کوره و جداسازی این قسمت از مراکز حساس دیگر را صادر کند. اطلاعاتی که در SCADA ثبت و ضبط می شود در قالب نمودارها و گزارش های دقیق در پایگاه داده این سامانه ثبت و ذخیره می شوند و همیشه قابل استناد هستند برای مثال در قالب نمودارها روند فعالیت سامانه های صنعتی براحتی قابل مشاهده می باشد.


SCADA چیست


SCADA یک مجموعه نرم افزاری و سخت افزاری است که شامل انواع و اقسام سنسورها و تجهیزات پیشرفته سخت افزاری نیز می تواند باشد و صرفا یک نرم افزار خاص منظوره نیست. سامانه SCADA برای محل هایی مثل سیستم های آبرسانی شهری ، خطوط توزیع و لوله گاز و نفت ، پالایشگاه ها ، نیروگاه ها ، تجهیزات مخابراتی ، مراکز اتمی ، سامانه های حمل و نقل بین شهری و بسیاری دیگر از مراکز حساس قابل استفاده هستند. SCADA یک سیستم پیشرفته است که می توان آن را نسل جدیدی از سیستم های کنترل توزیع شده یا Distributed Control Systems معرفی کرد اما فراموش نکنید که تفاوت های فاحشی در این میان این دو سامانه وجود دارد.

اطلاعاتی که یک سیستم SCADA جمع آوری می کند با استفاده از PLC و یا RTU هایی که بر روی سامانه های دیگر صنعتی نصب شده اند از طریق لینک های ارتباطی متنوعی اعم از رادیو ، مایکروویو ، خطوط ماهواره ای و ... به سمت اتاق کنترل ارسال می شوند. سیستم های اسکادا سابقا بر روی سیستم عامل هایی مثل DOS و NT اجرا می شدند و امروزه با گسترش روز افزون تکنولوژی ها نسل های جدید این سیستم تحت سیستم عامل لینوکس و یونیکس هم اجرا و عملیاتی می شود. امیدوارم مورد توجه شما قرار گرفته باشد.در دوره آموزش نتورک پلاس و در قسمت کاربرد ایزوله سازی و جداسازی در امنیت شبکه بصورت ویژه به بررسی اسکادا و فرآیند های ایزوله سازی شبکه می پردازیم. 


محمد نصیری
محمد نصیری

بنیانگذار انجمن تخصصی فناوری اطلاعات ایران ، هکر کلاه خاکستری ، کارشناس امنیت اطلاعات و ارتباطات

محمد نصیری هستم ، هکر قانونمند و کارشناس امنیت سایبری ، سابقه همکاری با بیش از 50 سازمان دولتی ، خصوصی ، نظامی و انتظامی در قالب مشاور ، مدرس و مدیر پروژه ، مدرس دوره های تخصص شبکه ، امنیت ، هک و نفوذ ، در حال حاضر در ایران دیگه رسما فعالیتی غیر از مشاوره انجام نمیدم و مقیم کشور ترکیه هستم ، عاشق آموزش و تدریس هستم و به همین دلیل دوره های آموزشی که ضبط می کنم در دنیا بی نظیر هستند.

نظرات